Türkiye’de 1960’lardan Sonra Popülerleşen İthal Duvar Halıları
Duvar Halıları
DOI:
https://doi.org/10.61620/tfa.87Anahtar Kelimeler:
Türkiye, duvar halısı, goblen, tapestry, 1960'larÖzet
Duvar halısı, genellikle dekoratif amaçlarla kullanılan, duvara asılarak sergilenen dokuma veya işleme bir tekstil ürünüdür. Türkçede “halı” denince genelde yer halısı akla gelse de duvar halısına daha çok estetik bir unsur olarak ev, işyeri veya diğer yaşam alanlarında rastlanabilir. Tarihsel olarak, bilhassa Anadolu, Orta Asya ve Orta Doğu kültürlerinde, duvar halılarının hem süsleme hem de ısı yalıtımı gibi farklı amaçlarla da kullanıldığı söylenebilir. Hem estetik hem de işlevsel yönden yararlanılan duvar halısı, kapalı mekân dekorasyonunun, daha çok eski zamanlarda, vazgeçilmez unsurlarından biri olarak görülmüştür. Göçebe yerleşimdeki çadır tipi barınaktan yerleşik hayattaki ev tiplerinde de kendine yer edinen duvar halısı, yalnızca kırsal bölgelerdeki evlerde değil şehirlerdeki evlerde de bir döneme kadar yaygın bir şekilde tercih edilen bir eşya olmuştur. Bu eşyanın geleneksel motifler içerenlerinin bir dönem şehirlerdeki evlerde yaygın bir şekilde görülmesinin nedeni köyden kente göç eden ailelerin kentteki evlerinde de aynı dekorasyon ürünlerini yeğlemeleridir. Zamanla yeni dekorasyon ürünlerinin piyasaya çıkması ve estetik algıların değişmesiyle başka süs eşyaları evlerin duvarlarında yer almıştır. Kentlerdeki evlerde fazla olmasa da bugün hâlâ kırsal kesimlerdeki evlerde geleneksel duvar halılarına sıklıkla rastlamak mümkündür. Ayrıca modern sanat anlayışıyla ve motifleriyle üretilen duvar halıları kentlerdeki evlerde varlığını sürdürmektedir. Tıpkı yer halılarında olduğu gibi duvar halılarındaki motifler de hem kültürel hem de sanatsal açıdan zengin bir çeşitliliğe sahiptir. Her motif bir anlam taşır ve bunlar genellikle ait oldukları kültürün estetik anlayışını, inançlarını ve yaşam biçimini yansıtır. Bu çalışmada Türkiye sahasında 1960’lardan sonra popülerleşen ithal resimsel halıların kapalı mekânlarda sıklıkla rastlanan türleri üzerine durulacaktır.
Referanslar
Akçura, G. (2003). Kedi kitabı. İstanbul: Om.
Arslan, S. (2012). Resmin dokunması. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 27, s. 45-57.
Aslanapa, O. (1987). Türk halı sanatı’nın bin yılı. İstanbul: Eren.
Biriukova, N. Iu.-Zoya Slive (1965). Western European tapestries in the hermitage. The Burlington Magazine, Vol. 107, No. 749, pp. 413-416.
Campbell, Thomas (1993). Tapestry, 5000 years of textiles, (ed. Jennifer Harris) London: British Museum Press in association with The Whitworth Art Gallery and The Victoria and Albert Museum, pp. 188-199.
Campbell, T. P. and Bruce W. (2006). Tapestry in the renaissance: Art and magnificence. New Haven: Yale University Press.
Champeaux, A. de (1878). Tapestry. (translated from the French by Mrs. R. F. Sketchley), London: Chapman and Hall.
Çoruhlu, Y. (2019). Türk sanatında hayvan sembolizmi 1. Cilt, İstanbul: Ötüken.
Demir, N. ve M. Yerli (1999). Ordu yöresi Çepni kilimleri. Erdem, C.10, S.28, s.101-110.
Deniz, B. (1999). Sındırgı (Balıkesir) yöresi Yağcıbedir halıları. Erdem, C.10, S.28, s. 111-124.
Durucan, M. (1975). Isparta ve yöresinde halıcılık. Türk Folklor Araştırmaları, C.16, N. 309, s. 7287.
Durul, Y. (1956). Halı ve kilimlerde kız motifi. Türk Etnoğrafya Dergisi, S.1, s.91.
Durul, Y. (1957). Türkmen, Yürük, Afşar halı ve kilim motifleri üzerinde araştırma. Türk Etnoğrafya Dergisi, S.2, s. 65-66.
Ergüder, Ayşe Aslıhan (2011). Şenkaya yöresinde Bardız, Goşken ve Şabani dokumalar. ARIŞ Halı Dokuma ve İşleme Sanatları Dergisi, S.6, s.40-59.
Erken, Sabih (2006). Türk çiniciliğinde Kâbe tasvirleri. Vakıflar Dergisi, S. IX, s. 297-352.
Erzurumlu J. Ö. (2019). Tapestry sanatı ve Türkiye’de gelişim süreci. Sanat-Tasarım Dergisi, S.10, s. 47-54.
Eti, E. (1987). Karapınar Tülü halıları. Türkiyemiz, S. 52, s. 1-6.
Ewers, J. C. (1939). Plains Indian painting: A Description of an Aboriginal American Art, California: Stanford University Press.
Gezgin, D. (2019). Hayvan mitosları, İstanbul: Sel.
Gönül, M. (1965a). Eski Türk halılarında motif çeşitleri ve özellikleri. Sümerbank Aylık Endüstri ve Kültür Dergisi, (Halı Semineri Özel Sayısı), C. 5, S.19-52, s. 20-27.
Gönül, M. (1965b). Türk halı-kilimlerinden yapılan eşyalar. Türk Folklor Araştırmaları, C.9, N. 197, s. 3938-3942.
Hidayetoğlu, H. M. (2023). Mevlâna dergâhı tasvirli halı. ARIŞ Halı Dokuma ve İşleme Sanatları Dergisi, S.23, s.67-84.
Kök, A. (2024). Alevî-Bektaşî inancında kişiler, terim ve kavramlar sözlüğü, Ankara: İzan.
Müntz, E. (1885). A short history of tapestry from the earliest times to the end of the 18th century, (translated by Miss Louisa J. Davis), New York: Cassell & Company, Limited.
Owen-Crocker and Gale R. (2002). The Bayeux ‘Tapestry’: invisible seams and visible boundaries. Anglo-Saxon England, Vol. 31, pp. 257-273.
Oyman, N. R. (2019). Bazı Anadolu kilim motiflerinin sembolik çözümlemesi. ARIŞ Halı, Dokuma ve İşleme Sanatları Dergisi, S.14, s. 4-22.
Phipps, E. (2004). From Cumbi to tapestry: Collection, Innovation, and transformation of the colonial andean tapestry tradition”. The Colonial Andes: Tapestries and Silverwork, 1530-1830, (Ed. Elena Phipps, Johanna Hecht, Cristina Esteras Martín), New York: Metropolitan Museum of Art, pp. 73-99.
Schimmel, A. (2004). Tanrı’nın yeryüzündeki işaretleri, (çev. E. Demirli), İstanbul: Kabalcı.
Spring, C. (1997). The treasury of decorative art African textiles. London: Studio.
Sürür, A. (1982). Goblen Halıcılığı. Türkiyemiz, S. 36, s. 14.19.
Şahiner, N. (2024). Türk Halk Kültüründe Bir Dönem Modası Duvar Halıları (Yozgat İli Çayıralan İlçesi Evciler Köyü 20. Yüzyıl Örnekleri), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Kayseri: T.C. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı.
The History of Tapestry. The art amateur, (1880), Vol. 2, No. 2, pp. 34-36.
Thompson, J. (1988). Carpets: From the tents, cottages and workshops of Asia. London: Barrie & Jenkins.
Türktaş, Z.- N. Demirtaş Günel (2020). Artvin Şavşat “cami tasvirli” duvar kilimleri. ARIŞ Halı Dokuma ve İşleme Sanatları Dergisi, S. 17, s. 102-119.
Uğurlu, A. (1991). Anadolu dokumalarında motif felsefesi. Tekstil ve Mühendis, S. 26, s. 76-82.
Watt, J. C. Y., A. E. Wardwell (1997). When silk was gold: Central Asian and Chinese textiles. New York: The Metropolitan Museum of Art.
Yetik, S. (2009). 20 ve 21. Yüzyıllarda Türk resim sanatında tekstil etkisi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul: T.C. Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Tekstil Anasanat Dalı.
İnternet Kaynakları
URL1:https://leilaatelier.com/blogs/textile-stories/kpokpo-sierra-leone?srsltid=AfmBOoov FERVsPotl QX4jx49oBd tHfVwR7cgWwhD1c8TJWsfn_DUlHlF (Erişim Tarihi: 12.05.2025)
URL2: https://www.nms.ac.uk/discover-catalogue/the-ancient-craft-of- barkcloth- across- the-world (Erişim Tarihi: 12.05.2025)
URL3: https://ich.unesco.org/en/RL/barkcloth-making-in-uganda-00139 (Erişim Tarihi: 12.05.2025)
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 A. Özgür Güvenç
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
