Âşık Şiirinin Bozlağa Dönüşmesinde Kırşehirli Abdalların Rolü

Kırşehir Abdalları

Özet

Anadolu’da ezgiyle söylenen her parçaya türkü denir. Türkünün ezgi ve söz olmak üzere iki boyutu vardır. Türkülerin sözleri edebiyat bilimcilerin; ezgi tarafı ise müzik bilimcilerin incelme alanına girer. Bu çalışmada türkülerin kulakla işitilen ve yazıya aktarıldığında da gözle görülebilen teknik özellikleri üzerinden âşık tarzı şiir geleneği ürünlerinin bir uzun hava çeşidi olan “bozlak”a dönüşmesi ele alınıp irdelenmiştir. Bir aşiret âşığı olarak tanımlanan Dadaloğlu ile şöhreti Kırşehir ve çevresine yayılmış olan Toklumenli Âşık Said’in şiirlerinin abdal-bestekârlar (Muharrem Ertaş, Neşet Ertaş gibi) tarafından havalandırıp/bestelenip bozlak olarak icra edilenleri çalışmanın evreni olarak belirlenmiştir. “Ağ Gelin (Oturmuş Ağ Gelin Taşın Üstüne)” ve “Yağmur Yağdı Yine Bulandı Hava” bozlakları ile uzun hava ve kırık hava karışımı karma hava özelliği taşıyan “Çıktım Yücesine Seyran Eyledim (Biter Kırşehir’in gülleri)” örneklem olarak seçilmiştir. Çalışmada gözle tespit edilebilen unsurlar üzerinde durulduğu için âşıklara ait şiirler ile onların havalandırılmış (bestelenmiş/türküleştirilmiş) şekillerinin metinleri karşılaştırma yöntemiyle incelenmiştir. Dadaloğlu’nun şiir metinleri kaynakçada adı geçen çeşitli kaynaklardan, Âşık Said’in şiirleri ise Baki Yaşa Altınok’un çalışmasından alınmıştır. Söz konusu âşıkların türkü/bozlak olarak icra edilen şiirlerinin metinleri ise onları icra eden Abdal-sanatkârların elektronik ortamda (ağırlıklı olarak YouTube) bulunan ses ve görüntü kayıtlarından dinlenerek oluşturulmuştur. Ses kayıtlarının metinleştirilmesinde işitilebilen tüm sesler fonetik alfabe kullanılmadan yazıya aktarılmıştır. Böylelikle bestekârın -türküler söz konusu olduğu için- “türkü yakıcısının”, bestelediği/havalandırdığı şiire olan katkısı somut olarak gözler önüne serilmeye çalışılmıştır.