Seyyid Sultan Şücaaddin Veli Ocağı’nda Sultan Nevruz Cemi
Sultan Nevruz Cemi
DOI:
https://doi.org/10.61620/tfa.64Anahtar Kelimeler:
Eskişehir, nevruz, sultan nevruz cemi, Alevilik, Sultan Şücaaddin Veli OcağıÖzet
Nevruz, tarih boyunca Orta Asya’dan Anadolu’ya uzanan geniş bir coğrafyada doğanın uyanışı, yılın başlangıcı ve kolektif kimliğin inşası açısından önemli bir kültürel pratik olarak varlığını sürdürmektedir. 21 Mart’ta baharın müjdecisi olarak kutlanan nevruz etrafında geliştirilen inanış ve uygulamalarda, İslam öncesi inanç motifleriyle İslâmî inanç motifleri sentezlenerek ifade edilmektedir. Bunun yanı sıra Anadolu’da Alevi topluluklar arasında nevruz kutlamalarına, o güne özgü düzenlenen cem töreni ile dinî nitelikli birtakım anlamlar yüklenmektedir. Bu bağlamda, Eskişehir Seyitgazi ilçesine bağlı Seyyid Sultan Şücaaddin Veli Ocağı’nda gerçekleştirilen Sultan Nevruz cemi, nevruzun ritüelistik ve inançsal boyutlarının ortaya koyulması açısından bir örnek teşkil etmektedir. Bu makalede, Seyyid Sultan Şücaaddin Veli Ocağı Dedesi Mehmet Demirtaş tarafından yürütülen Sultan Nevruz cemi ele alınmıştır. Çalışmanın verileri, Dede ile yapılan derinlemesine mülakat yöntemi ve bizzat ceme katılarak elde edilmiştir. Söz konusu veriler ışığında, Sultan Nevruz ceminin yapısı ve toplumsal işlevleri üzerinde durulmuştur. Yapılan tespit ve değerlendirmeler sonucunda, cemin sadece nevruzu kutlamak ve nevruz hakkında bilgi vermek amacını taşımadığı, Alevi yol ve erkânının, öğretilerinin aktarılması, korunup yaşatılması, bireysel ve toplumsal aidiyet duygusunun oluşturulması açısından işlevsel olduğu ortaya koyulmuştur. Eskişehir’de gerçekleştirilen Sultan Nevruz ceminin, Anadolu’daki diğer Alevi ocaklarında icra edilen nevruz erkânlarıyla ortak unsurlar barındırmakla birlikte, bölgesel ve ocak merkezli bazı farklılıklar taşıdığı da tespit edilmiştir.
Referanslar
Yazılı Kaynaklar
Arslan, E. (2002). Nevruz geleneği. Türk kültüründe nevruz V. Uluslararası Bilgi Şöleni Bildirileri (15-16 Mart 2002), Diyarbakır: 9-16.
Canpolat, M. (2003). Türkçe-Zazaca sözlük. İstanbul: Can.
Cengiz, D. (2021). Alevi-Bektaşi nevruz kutlamalarında melopoetik hususlar. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 99, 129–142.
Demirtaş, M. (2018). Horasan’dan Balkanlara Seyyid Şücaaddin Veli ocağı ve erkanı. İstanbul: Kalender.
Demirtaş, M. (2022). Seyyid Sultan Sücaaddin Veli ocağı. Eskişehir: Gülen.
Er, P. (2006). Direnen kültür Anadolu Aleviliği. İstanbul: Detay.
Ercilasun, A. B. (1991). Karşılaştırmalı Türk lehçeleri sözlüğü (C. 1). Ankara: Türk Dil Kurumu.
Ersal, M. (2013). Şücaeddin Veli Ocağı: Balkan Aleviliğindeki yeri, rolü ve önemi. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 63, 207–230.
Gökbel, A. (2019). Ansiklopedik Alevi Bektaşi terimleri sözlüğü. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı.
Hooke, H. (1993). Ortadoğu mitolojisi. Ankara: İmge.
Kehl-Bodrogi, K. (2012). Kızılbaşlar/Aleviler. İstanbul: Ayrıntı.
Keskin, M. (2009). Kentleşme sürecinde Alevilik. İstanbul: Özgün.
Kılıç, K., Bülbül, F., & Coşkun, T. (2008). Ana hatlarıyla Horasan’dan Anadolu’ya Alevilik ve Bektaşilik. Ankara: Türk Hamer.
Korkmaz, E. (1994). Alevilik ve Bektaşilik terimleri sözlüğü. İstanbul: Ant.
Mustafayev, B. (2013). Adriyatik’ten Çin Seddi’ne uzanan nevruz geleneği. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 3(3), 60–73.
Noyan, B. (1995). Bektaşilik Alevilik nedir. İstanbul: Ant/Can.
Onarlı, İ. (1998). Nevruz bayramı. Alevilerin Sesi Dergisi, 1(24), 11–14. AABF.
Özdemir, N. (2006). Yeni/lenmek ve Nevruz. Milli Folklor, (69), 15–27.
Özkırımlı, A. (1996). Alevilik Bektaşilik: Toplumsal bir başkaldırının ideolojisi. İstanbul: Cem.
Paasonen, H. (1950). Çuvaş sözlüğü (Çev. H. Oraltay). İstanbul.
Sarıkaya, M. S. (2020). Kütahya-Hisarcık Bektâşî Şeyh Çakır Ocağı’nda Nevruz erkânı. Amasya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (7), 129-160.
Sami, Ş. (1902). Kâmûs-ı Türkî. İstanbul.
Saygı, H. (1996). Şeyh Safi Buyruğu ve Rumeli Babagan (Bektaşi) Erkânları. İstanbul: Saygı.
Temel, H., & Arıkan, R. (2024). Eskişehir İli Ali Koç Baba Ocağı ile Sultan Şücaaddin Veli ocağı dini örgütlenmesi ve inanç pratiklerinin karşılaştırması. Vakanüvis – Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, 9(2), 1530–1562.
Turan, A. A. (2000). Nevruz bayramı ve kültürümüzdeki yeri. Milli Folklor, 6(45), 68.
Vaktidolu, A. A. (2007). Kuran'ı Kerim manzum meali ve tefsir özeti. İstanbul: Can.
Elektronik Kaynaklar
Karekod-1: https://mega.nz/file/KOAw0DAR#ZHi2_Nh1i1TsjY7671sarNLgVm6U7hviKLgUWRkBpvI
Karekod-2: https://mega.nz/file/rOgQCZhD#BztUd2buuH8tMqqYn3gX9hiLsdTGCSewuzkWNTn9FtA
Karekod-3: https://mega.nz/file/jG4ljbqI#FbBlvXEVNdPL1l360jKFf-BitrBhvkR4OrDnXcD_-lQ
Karekod-4: https://mega.nz/file/vCY3TSrK#n12w-0a4_Vw1PozaQnwqvYA9E9Q2U8ap6tcEU-IUSxw
Sözlü Kaynaklar
KK-1: Mehmet Demirtaş, Dede, Seyyid Sultan Şücaaddin Veli Postnişini, Eskişehir, 20.07.1958, Anadolu Üniversitesi İşletme Fakültesi Mezunu. Görüşme Tarihi 21.03.2025.
KK-2: Kazım Yılmaz, Baba, Eskişehir, 09.10.1939, Lise Mezunu, Emekli. Görüşme Tarihi 21.03.2025.
KK-3: Oktay Garkın, Dede, Eskişehir, 09.06.1946, Ortaokul Mezunu, Emekli. Görüşme Tarihi 21.03.2025.
KK-4: Battal Uzun, Gözcü, Eskişehir, 14.09.1952, İlkokul Mezunu, Emekli. Görüşme Tarihi 21.03.2025.
KK-5: Hâdi Demirtaş, Dede, Eskişehir, 10.04.1966, Lise Mezunu, Emekli. Görüşme Tarihi 21.03.2025.
KK-6: Salih Ulu, Rehber, Kütahya, 02.05.1969, Ortaokul Mezunu, Emekli. Görüşme Tarihi 21.03.2025.
KK-7: Ekrem Kubat, Rehber, Kütahya, 20.05.1958, Ortaokul Mezunu, Emekli. Görüşme Tarihi 21.03.2025.
KK-8: Battal Bingöl, Rehber ve Sakkacı, Kütahya, 25.08.1961, Lise Mezunu, Emekli. Görüşme Tarihi 21.03.2025.
KK-9: Arif Armutlu, Rehber, Bilecik, 17.11.1958, İlkokul Mezunu, Emekli. Görüşme Tarihi 21.03.2025.
KK-10: Mehmet Konuk, Rehber, Eskişehir, 20.03.1951, İlkokul Mezunu, Emekli. Görüşme Tarihi 21.03.2025.
KK-11: Şerife Bacı, Lokmacı, Eskişehir, 01.01.1988, %70 Engelli Olması Dolayısıyla Eğitimi Yok. Görüşme Tarihi 21.03.2025.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 Aslı Büyükokutan Töret, Zülal Söğüt
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
