Türk Folklor Araştırmaları Dergisinde Tarımsal Üretim Süreçlerine İlişkin Geleneksel Bilgi Belleği
DOI:
https://doi.org/10.61620/tfa.55Anahtar Kelimeler:
Türk Folklor Araştırmaları dergisi, geleneksel ekolojik bilgi, halk bilgisi, tarım folkloru, geleneksel bilgi belleğiÖzet
İnsanın yaşamsal faaliyetini sürdürebilmesiyle doğa ve beslenme arasında temel bir ilişki vardır. Hayatta kalabilmek için beslenmesi gereken insan doğayla ilk etkileşimini bu dürtü üzerinden kurmuştur. Doğayla girdiği etkileşimler neticesinde yaşamın her alanına dair geleneksel bir bilgi belleği oluşturmuştur. Bu bilgi belleğini oluşturmasını sağlayan çevresine dair yaptığı gözlem ve yaşadığı deneyimlerini aktarabilme becerisidir. Geleneksel bilgi belleğinin gözleme, deneyime içinde bulunan şartlara bağlı olarak uyum sağlayıcı olması insanın birbirinden farklı pek çok çevrede yaşamını sürdürmesine neden olmuştur. Geleneksel bilgi belleğini beslenmeden barınmaya, giyim kuşamdan sağlığa kadar birçok alanda görebilmek mümkündür. Ancak çalışmanın sınırlılıkları gereği burada tarımsal üretim faaliyetleri bağlamında geleneksel bilgi belleğine odaklanılacaktır. Konuyu somut örnekler üzerinden inceleyebilmek için İhsan Hınçer tarafından kurulan ve 1949-1980 yılları arasında yayımlanmış olan Türk Folklor Araştırmaları dergisi tarımsal üretim faaliyetleri konulu yazılar özelinde taranmıştır. Taramalar neticesinde elde edilen yazılarda tarımsal üretim sürecine dair ekim, dikim öncesi, sırası, sonrası aşamaları, kullanılan araç gereçler, halk takvimi, tarımsal üretimin inanç-inanış ve sözlü kültürel ifade boyutunu anlatan yazılara ulaşılmıştır. Yazılar arasında tarım folkloru konusunu ele alan ve çalışma alanı olarak değerlendirenler de bulunmaktadır. Dergideki bu yazılar, tarımsal üretim faaliyetlerinin aşamaları, kullanılan araç-gereç diğer bir ifadeyle maddi kültür unsurları hakkında geleneksel bilgi belleğine dair bilgi vermesinin yanı sıra inanç- inanışa bağlı olarak ritüelistik yanını ve sözlü kültürel ifade boyutunu da göstermektedir. Dahası bu yazılar aracılığıyla tarımsal üretim faaliyetleri üzerinden yazıldıkları dönemden bugüne yaşanan kültür değişmelerini görebilmek de mümkün olmaktadır.
Referanslar
Alangu, T. (2020). Türkiye folkloru el kitabı. (İ. Görkem, Haz.). İstanbul: Yapı Kredi.
Altınışık, N. (1976). Ankara’nın Akbaş köyünde imece. Türk Folklor Araştırmaları. Cilt: 16, Sayı: 323, s. 7668-7670.
Atay, T. (2004). Gelenekçilikle karşı-gelenekçiliğin gelgitinde türk "gelenekçi" muhafazakârlığı. A. Çiğdem (Ed.) Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce Muhafazakârlık (154-178). İstanbul: İletişim.
Barsh, R. L. (1999). Indigenous knowledge and biodiversity. D. A. Posey (Ed.). Cultural and Spiritual Values of Biodiversity (73-76). London; Nairobi: Intermediate Technology; UNEP.
Bates, D. G. (2018). 21. Yüzyılda kültürel antropoloji-İnsanın doğadaki yeri. (S. Aydın vd., Çev.) İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi.
Baykurt, Ş. (1976). Türkiye'de folklor. Ankara: Kalite.
Berkes, F. (2008). Sacred ecology. New York: Routledge.
Boratav, P. N. (1973). 100 soruda Türk halk edebiyatı. İstanbul: Gerçek.
Çobanoğlu, Ö. (2015). Halkbilimi kuramları ve araştırma yöntemleri tarihine giriş. Ankara: Akçağ.
Ekici, M. (2010). Halk Bilgisi (Folklor) Derleme ve inceleme yöntemleri. Ankara: Geleneksel.
Eliade, M. (2020). Dinler tarihine giriş. (L. Arslan Özcan, Çev.). İstanbul: Alfa.
Erata, H. (1975). Tohum Bırakma. Türk Folklor Araştırmaları. Cilt: 16, Sayı: 312, s. 7362-7363.
Erginer, G. (1984). Uşak halk takvimi halk meteorolojisi. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Ertürk, R. (1997). Türk Sosyolojisinde ve Cumhuriyet Döneminde Köy Tartışmaları. Ankara: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.
Gezer, Y. (1962). Serik-Zaimler köyünde çapacılık. Türk Folklor Araştırmaları. Cilt: 7, Sayı: 159, s. 2878.
Güleç, A. (1970a). Türk tarım folkloruna giriş, Türk Folklor Araştırmaları. Cilt: 12, Sayı: 250, s. 5624-5625.
Güleç, A. (1970b). İklim ve iklime dair atasözleri, deyimler, Türk Folklor Araştırmaları. Cilt: 12, Sayı: 252, s. 5675- 5679.
Güleç, A. (1970c). Sulama, nadas ve gübre ile ilgili atasözleri ve deyimler, Türk Folklor Araştırmaları. Cilt: 13, Sayı: 256, s. 5804-5805.
Güleç, A. (1971a). Ekim işlerine dair atasözleri ve deyimler, Türk Folklor Araştırmaları. Cilt: 13, Sayı: 258, s. 5848-5849.
Güleç, A. (1971b). Büyüme, hasat ve harman’a dair atasözleri ve deyimler, Türk Folklor Araştırmaları. Cilt: 13, Sayı: 266, s. 6083-6084.
Güleç, A. (1971c). Tarla Ürünleriyle İlgili Atasözleri, Deyimler. Türk Folklor Araştırmaları. Cilt: 13, Sayı: 269, s. 6158-6159.
Güleç, A. (1972). Tarla ürünleriyle ilgili atasözleri, deyimler. Türk Folklor Araştırmaları. Cilt: 13, Sayı: 269, s. 6158-6159.
Güleç, A. (1972a). Ağaçlara dair atasözleri ve deyimler. Türk Folklor Araştırmaları. Cilt: 14, Sayı: 271, s. 6227-6229.
Güleç, A. (1972b). Bağ ve bahçeye dair atasözleri ve deyimler, Türk Folklor Araştırmaları. Cilt: 14, Sayı: 275, s. 6332-6334.
Gürçayır Teke, S. (2020). Türk halk biliminde derleme: Çalışmalar,tTartışmalar. Ankara: Geleneksel.
HAGEM. (2001). Halk kültürü belgeliği kümeleme kılavuzu. Ankara: Kültür Bakanlığı. Halk Kültürlerini Araştırma ve Geliştirme Genel Müdürlüğü (1999). Türk folklor ve etnografya bibliyografyası IV. İstanbul: Kültür Bakanlığı.
ICSU, UNESCO. (2002). Science, traditional knowledge and sustainable development. International Council for Science.
Johnson, M. (1992). Research on Traditional environmental knowledge: Its development and its role. M. Johnson (Ed.). Lore: Capturing Traditional Environmental Knowledge (3-20). Ottawa: Dene Cultural Institute and the International Development Research Centre.
Kahveci, Z. N. (2023). Geleneksel bilginin günümüz beslenme kültürüne etkileri: Ankara Güdül Tahtacıörencik Köyü [Yayımlanmamış doktora tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
Karaömerlioğlu, A. (2017). Orada bir köy var uzakta: Erken cumhuriyet döneminde köycü söylem. İstanbul: İletişim.
Kırzıoğlu, M. F. (1971). Halk takvimi, çevre ağzı, yemiş, ağaç ve ot adları. Türk Folklor Araştırmaları. Cilt: 13, Sayı: 262, s. 5950-5953.
Koçak, E. S. (1960). Gaziantep’te derlenen folklor maddeleri. Türk Folklor Araştırmaları. Cilt: 6, Sayı: 130, s. 2147-2148.
Kottak, C. P. (2015). Antropoloji: İnsan Çeşitliliğinin önemi. (D. Atamtürk, İ. Duyar, O.
Özler, M. U. İçen, Çev.) Ankara: De Ki.
Köse, M. (1963a). Kars’ta kotan-I. Türk Folklor Araştırmaları. Cilt: 8, Sayı: 169. s. 3147- 3149.
Köse, M. (1963b). Kars’ta kotan-II. Türk Folklor Araştırmaları. Cilt: 8, Sayı: 171. s. 3175- 3178.
Köse, M. (1963c). Kars’ta kotan-III. Türk Folklor Araştırmaları. Cilt: 8, Sayı: 171. s. 3198- 3201.
Köse, M. (1963d). Kars’ta kotan-IV. Türk Folklor Araştırmaları. Cilt: 8, Sayı: 172. s. 3224-3228.
Millî Folklor Araştırma Dairesi (1975). Türk folklor ve etnografya bibliyografyası III. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
Millî Folklor Enstitüsü (1971). Türk folklor ve etnografya bibliyografyası I. Ankara: Başbakanlık Basımevi.
Millî Folklor Enstitüsü (1973). Türk folklor ve etnografya bibliyografyası II. Ankara: Başbakanlık Basımevi.
Mugabe, J. (1998). Intellectual property protection and traditional knowledge: An Exploration in International Policy Discourse. WIPO.
Münüsoğlu, H. (2020). Eğitimin kültürel temelleri. Z. N. Nahya (Ed.)., Eğitim Antropolojisi (151-167). Ankara: Nobel.
Oğuz, M. Ö. (2008). Araştırmaların tarihi. M. Öcal Oğuz (Ed.). Türk halk edebiyatı el kitabı (1-42). Ankara: Grafiker.
Ong, W. J. (2010). Sözlü ve yazılı kültür sözün teknolojileşmesi. (S. P. Banon, Çev.) İstanbul: Metis.
Örnek, S. V. (2018). Türk halkbilimi. Ankara: Bilgesu.
Özdemir, N. (2018). Geleneksel bilgi ve kültür ekonomisi. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi (18), 1-28.
Özergin, M. K. (1969). Halk takviminde aylar. Türk Folklor Araştırmaları. Cilt: 12, Sayı: 238, s. 5276-5277.
Öztürkmen, A. (2009). Türkiye'de folklor ve milliyetçilik. İstanbul: İletişim.
Polanyi, K. (2010). Büyük dönüşüm: Çağımızın siyasal ve ekonomik kökenleri. (A. Buğra, Çev.) İstanbul: İletişim.
Radkau, J. (2017). Doğa ve iktidar. (N. Güder, Çev.) İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür.
Ristroph, E. B. (2012). Integrating community knowledge into environmental and natural resource decision-making: Notes from Alaska and Around the World. Washington and Lee Journal of Energy, Climate and the Environmet, Cilt: 3 Sayı: 1 s. 81-131.
Rüstow, A. (1965). Ziraî Folklor ve Mahiyeti (O. Tuna, Çev.)Türk Folklor Araştırmaları. Cilt: 9, Sayı: 186, s. 3617-3620.
Shiva, V. (2019). Tohumun hikâyesi. (A, Caner, Çev.) İstanbul: Yeni İnsan.
Tan, N. (2003). Folklor (Halkbilimi). Ankara: Halk Kültürü.
Turan, M. (1970). Tohum bırakma. Türk Folklor Araştırmaları. Cilt: 12, Sayı: 249, s. 5599.
URL-1: https://aregem.ktb.gov.tr/TR-271749/halk-kulturu-alan-arastirmalari.html [Erişim tarihi: 24.05.2023]
Uyguner, M. (1954). Kandıra’da toprağın işlenmesi. Türk Folklor Araştırmaları. Cilt: 6 Sayı: 122. s. 1986.
Ülkü. (1933). Köy anketi. Ülkü Halkevleri Mecmuası, 1(5), 362-364.
Varol, V. (1950a). Çumra ilçesinin Alanlı köyünde ekime dair bazı tâbirler ve âdetler. Türk Folklor Araştırmaları. Cilt: 1, Sayı: 6, s. 95-96.
Varol, V. (1950b). Çumranın alan köyünde ekin işleme. Türk Folklor Araştırmaları. Cilt: 1, Sayı: 9, s. 141-142.
Varol, V. (1952). Çumra’nın alan köyünde tınas savurma ve tahılın taşınması. Türk Folklor Araştırmaları. Cilt: 2, Sayı: 34, s. 532-533.
Yalçın, A. R. (1968). Divrik – Çamşık bölgesinde ekinde imece. Türk Folklor Araştırmaları. Cilt: 11, Sayı: 228, s. 5002.
Yıldırım, D. (1998). Türk bitiği. Ankara: Akçağ.
Ziganalı (1963). Boz Öküz ve Sarı Traktör.Türk Folklor Araştırmaları. Cilt: 8, Sayı: 164, s. 3000-3002.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 Zeynep Nagihan Kahveci
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
