Kayıp Bedenler: Etnografı̇k Bakışın İnsan-Olmayan Hayvan Aktörlere Körlüğü
DOI:
https://doi.org/10.61620/tfa.52Anahtar Kelimeler:
Çoklu Türler Etnografisi, insanmerkezlilik, insan-olmayan türler, etnografik metodolojiÖzet
Bu makalede, etnografyanın tarihsel süreçlerinde yerleşik olan insanmerkezli tutumları incelemekte ve bu yaklaşımların araştırmacı, araştırılan, kültür ve saha kavramlarını nasıl şekillendirdiğini ele alıyorum. 15. ve 16. yüzyılda coğrafi keşiflerle başlayan ve Batı’nın “ötekilere” olan ilgisini tetikleyen bu süreç, 19. yüzyılda Lewis Henry Morgan, Edward Burnett Tylor, Johann Jakob Bachofen gibi etnografların, kültürü insanın doğa üzerindeki hâkimiyeti üzerinden tanımlamalarıyla devam etmiştir. Makalede ikinci kuşak olarak tanımladığım Bronisław Malinowski, Edward E. Evans-Pritchard ve Claude Levi-Strauss gibi etnologların saha çalışmaları sırasında insanmerkezci bir bakış açısının hâkim olduğu görülür. Bu araştırmacılar, sosyal yapıları ve kültürel normları yalnızca insanlar üzerinden anlamaya çalışarak, insan dışı aktörlerin rolünü büyük ölçüde göz ardı etmişlerdir. Makalede aynı zamanda, bu tarihsel çerçeveye dayanarak, posthümanizm, veganizm ve nesne yönelimli ontoloji gibi yaklaşımlar aracılığıyla doğa-kültür ikiliğini sorgulayan çağdaş eleştirilere de yer vermekteyim. Bu bağlamda, araştırmacının “saha” kavramının insan olmayan aktörleri de kapsayacak şekilde genişletmesi gerektiğini iddia ediyorum ve örnek olarak da Philippe Descola, Anna Tsing, Eduardo Kohn ve Donna Haraway gibi araştırmacıların çalışmalarına değiniyorum. Sonuç olarak, insanmerkezci sınırları aşan bir yeniden değerlendirme, sadece kültür, saha ve araştırmacı/araştırılan kavramlarına değil, aynı zamanda disiplinlerarası nitel çalışmalara yönelik etik ve metodolojik zorunluluklar doğurur. Bu makalede, yalnızca geleneksel etnografik yöntemlerin ötesine geçmekle kalmayıp, insanmerkezci araştırma pratiklerinin değişmesi gerektiğini iddia eden çoktürlü yaklaşımların vazgeçilmez olduğunu savunuyorum. Bu yaklaşımlar, daha derinlemesine ve kapsayıcı bir etnografik çalışma için kritik öneme sahiptir.
Referanslar
Abu-Lughod, L. (1991). Writing against culture. In R. G. Fox (Ed.), Recapturing anthropology: Working in the present (pp. 137-162). School of American Research Press.
Abu-Lughod, L. (1993). Writing women's worlds: Bedouin stories. University of California Press.
Appadurai, A. (1996). Modernity at marge: Cultural dimensions of globalization. University of Minnesota Press.
Asad, T. (1973). Anthropology and colonial encounter. Berlin: De Gruyter Press.
Bacon, F. (1957). The works of Francis Bacon: Volume 14, Sacred meditations (J. Spedding, R. L. Ellis, & D. D. Heath, Eds.). Longman.
Bachofen, J. J. (1967). Myth, religion, and mother right: Selected writings of J.J. Bachofen (R. Manheim, Trans.). Princeton University Press.
Barnard, A. (2011). Social anthropology and human origins. Cambridge: Cambridge University Press.
Bennett, J. (2010). Vibrant matter: A political ecology of things. Duke University Press.
Bhabha, H. K. (1994). The location of culture. Routledge.
Bozok, N. (2024). Women and forests in solidarity: A multispecies companionship case from the Aegean forests of Turkey. Gender & Society, 38(2), 276–298.
Braidotti, R. (2013). The posthuman. Polity Press.
Braverman, I. (Ed.). (2023). More-than-one health: Humans, animals, and the environment post-COVID. Routledge Press.
Burgan, E. (2017). Çoklu türler etnografisi: Yüz yüze bir araştırma imkânı üzerine düşünceler. Moment Dergi, 4(1), 115-134.
Burgan, E. (2023). Meadow and hut: Interspecies gendered encounters in the geography of high pastures (Doctoral dissertation). Muğla Sıtkı Koçman University, Institute of Social Sciences, Department of Sociology.
Butler, J. (1990). Gender trouble: Feminism and the subversion of identity. Routledge.
Clifford, J. (1988). The predicament of culture: Twentieth-century ethnography, literature, and art. Harvard University Press.
Chamovitz, D. (2012). What a plant knows: A field guide to the senses of your garden and beyond. Scientific American/Farrar, Straus and Giroux.
Clifford, J., & Marcus, G. (1986). Writing culture: The poetics and politics of ethnography. London: University of California Press.
Cooper, F., & Stoler, A. L. (Eds.). (1997). Tensions of empire: Colonial cultures in a bourgeois world. University of California Press.
Cottingham, J. (Ed.). (1992). The Cambridge companion to Descartes. Cambridge University Press.
Davies, C. A. (2008). Reflexive ethnography: A guide to researching selves and others (2nd ed.). Routledge.
Descartes, R. (1641). Meditations on first philosophy. Cambridge University Press.
Descola, P. (2013). Beyond nature and culture (J. Lloyd, Trans.). University of Chicago Press.
Dişli, S. Ö. (2022). Birlikte yaşama: Ankara’da kediler ve insanlar üzerine çoktürlü etnografi. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 62(2), 1657–1690.
Dişli, S. Ö. (2023). “Konuşuyosak Ne Yababiliriz Kardeşim”: Twitter’da konuşan hayvanlar ve türler arası yakınlık. Kültür Ve İletişim, 26(2), 260-290.
Dove, M. R. (2014). The anthropology of climate change: An historical reader. New Jersey: Wiley Blackwell.
Erickson, P. A., & Murphy, L. D. (2021). A history of anthropological theory. Toronto: University of Toronto Press.
Eriksen, T. H., & Nielsen, F. S. (2001). A history of anthropology. Padstow: Pluto Press.
Evans-Pritchard, E. E. (1940). The Nuer: A description of the modes of livelihood and political institutions of a Nilotic people. Pantianos Classics.
Fabian, J. (1983). Time and the other: How anthropology makes its object. Columbia University Press.
Fanon, F. (1961). The wretched of the earth (C. Farrington, Trans.). Grove Press.,
Finkelstein, M. (2022). The art of therapeutic horsemanship: Collaboration and communication in equine therapy. Anthropological Quarterly, 95(3).
Francione, G. L. (2008). Animals as persons: Essays on the abolition of animal exploitation. Columbia University Press.
Garber, D. (1992). Descartes’ metaphysical physics. University of Chicago Press.
Geertz, C. (1973). The interpretation of cultures: Selected essays. Basic Books.
Geertz, C. (1973). Deep play: Notes on the Balinese cockfight. In The interpretation of cultures (pp. 412-453). Basic Books.
Geertz, C. (1988). Works and lives: The anthropologist as author. Stanford University Press.
Geiger, M., & Hovorka, A. J. (2015). Animal performativity: Exploring donkey lives in Botswana. Environment and Planning D: Society and Space, 33(5), 1098-1117.
Hall, S. (1990). Cultural identity and diaspora. In J. Rutherford (Ed.), Identity: Community, culture, difference (pp. 222-237). Lawrence & Wishart.
Haraway, D. J. (1985). A cyborg manifesto: Science, technology, and socialist-feminism in the late 20th century. In Simians, cyborgs, and women: The reinvention of nature (pp. 149-181). Routledge.
Haraway, D. J. (2008). When species meet. University of Minnesota Press.
Harman, G. (2011). The quadruple object. Zero Books.
Harris, M. (1968). The rise of anthropological theory. London: Routledge.
Harris, M. (1974). Cows, pigs, wars, and witches: The riddles of culture. Random House.
Hartigan, J. (2020). Shaving the beasts: Wild horses and ritual in Spain. University of Minnesota Press.
Hayles, N. K. (1999). How we became posthuman: Virtual bodies in cybernetics, literature, and informatics. University of Chicago Press.
Hobbes, T. (1668). Leviathan, or the matter, forme, and power of a common-wealth ecclesiasticall and civill. Andrew Crooke.
Hymes, D. H. (1983). Essays in the history of linguistic anthropology. Amsterdam: John Benjamins Publishing Company.
Ingold, T. (2000). The perception of the environment: Essays on livelihood, dwelling and skill. Routledge.
Joy, M. (2010). Why we love dogs, eat pigs, and wear cows: An introduction to carnism. Conari Press.
Kimmerer, R. W. (2003). Gathering moss: A natural and cultural history of mosses. Oregon State University Press.
Kimmerer, R. W. (2013). Braiding sweetgrass: Indigenous wisdom, scientific knowledge, and the teachings of plants. Milkweed Editions.
Kirksey, E. (Ed.). (2014). The multispecies salon. Duke University Press.
Kirksey, E., & Helmreich, S. (2010). The emergence of multispecies ethnography. Cultural Anthropology, 25(4), 545-576.
Kohn, E. (2013). How forests think: Toward an anthropology beyond the human. University of California Press.
Latour, B. (2007). Reassembling the social: An introduction to actor-network-theory. Oxford University Press.
Leacock, E. (1981). Myths of male dominance: Collected articles on women cross-culturally. Monthly Review Press.
Levinas, I. (2002). Etik ve sonsuz, Z. Direk ve E. Gökyaran (Der.), Sonsuza tanıklık içinde (s. 295-345). İstanbul: Metis.
Locke, P. (2013). Explorations in ethnoelephantology: Social, historical, and ecological intersections between Asian elephants and humans. Environment and Society: Advances in Research, 4(1), 79–97.
Lévi-Strauss, C. (1963). Structural anthropology (C. Jacobson & B. G. Schoepf, Trans.). Basic Books.
LSE Library Collections. (n.d.). Bronislaw Malinowski in the Trobriand Islands. LSE Library Collections. https://archives.lse.ac.uk/records/MALINOWSKI
Malinowski, B. (1922). Argonauts of the western Pacific: An account of native enterprise and adventure in the archipelagoes of Melanesian New Guinea. London: Routledge.
Malinowski, B. (1967). A diary in the strict sense of the term. London: The Athlone Press.
Malinowski, B. (1992). Bilimsel bir kültür teorisi. İstanbul: Kabala Yayınları.
Malinowski, B. (1992). Vahşilerin cinsel yaşamı (S. Özkal, Çev.). Kabalcı Yayınları.
Mancuso, S. (2019). The nation of plants. Penguin Random House.
Marion, J.-L. (1999). On Descartes’ metaphysical prism: The constitution and limits of onto-theo-logy in Cartesian thought. University of Chicago Press.
Mead, M. (1928). Coming of age in Samoa: A psychological study of primitive youth for Western civilisation. New York: William Morrow & Company.
Miller, T. L. (2019). Plant kin: Multispecies ethnography in indigenous Brazil. University of Texas Press.
Morgan, L. H. (1985). Ancient society or, researches in the lines of human progress from savagery through barbarism to civilization. New York: Peter Smith Publisher.
Nash, C. (2020). Kinship of different kinds: Horses and people in Iceland. Humanimalia, 12(1), 118-144.
Ortner, S. B. (1972). Is female to male as nature is to culture? Feminist Studies, 1(2), 5-31.
Ortner, S. B., & Whitehead, H. (Eds.). (1981). Sexual meanings: The cultural construction of gender and sexuality. Cambridge University Press.
Özbudun, S., Şafak, B., & Altuntek, S. N. (2007). Antropoloji: Kuramlar, kuramcılar. Ankara: Dipnot Yayınları.
Petit, A. (2022). Conceptualizing the multispecies triad: Toward a multispecies intersectionality. Feminist Anthropology, 4(3).
Rappaport, R. A. (1968). Pigs for the ancestors: Ritual in the ecology of a New Guinea people. Yale University Press.
Schneider, K. (2013). Pigs, fish, and birds: Towards multispecies ethnography in Melanesia. Environment and Society, 4(1), 25–40.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 Erhan Korkmaz
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
