Özbek Halk Edebiyatında Mizahi Bir Tür: Laf

Özbek Halk Edebiyatı

Özet

Bu çalışma, Özbek halk edebiyatında yer alan ve yalnızca Özbek kültürüne özgü olan mizahi bir türü "laf"ı konu almaktadır. Laf, iki kişi arasında geçen ve karşılıklı abartılı yalanlara dayanan, hazırcevaplık ile mizahı birleştiren bir sözlü atışma biçimidir. Bu türün temelinde bir kişinin uydurma ve oldukça abartılı bir yalan söylemesi, ardından karşı tarafın bu yalanı onaylar gibi davranarak ondan daha büyük ve daha zekice bir yalanla karşılık vermesi vardır. Lafın asıl amacı, izleyicileri ya da dinleyicileri güldürmek ve onları söz oyunlarıyla etkilemektir. Yapısal olarak oldukça kısa olan laf, içerdiği mizah, zeka ve doğaçlama unsurlarıyla fıkra türüyle benzerlik gösterse de işlev ve icra yönüyle ondan ayrılır. Fıkra anlatıma dayalı bir türken, laf tamamen icraya ve performansa dayalıdır. Bu nedenle laf söylemek herkesin kolayca yapabileceği bir iş değildir. Laf sanatçıları, genellikle geleneksel usta-çırak ilişkisi içerisinde yetişen, belirli becerilere ve toplumsal itibara sahip kişilerdir. Bu yönüyle laf hem sözlü kültürün canlı bir örneği hem de geleneksel mizahın bir yansımasıdır. Çalışma, lafın sadece eğlence unsuru değil aynı zamanda halkın zekâsını, dili kullanma becerisini ve kültürel birikimini yansıttığını da ortaya koymaktadır.