Sözlü Anlatılar ve Ritüel Formasyonlar Arasında: Masal ve İnisiyasyonun Sembolik Antropolojik Analizi: Sözlü Anlatılar ve Ritüel Formasyonlar Arasında

Elif Kanca

doi:10.61620/tfa.80

Yazarlar

Elif Kanca Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi https://orcid.org/0000-0002-4260-7017

DOI:

https://doi.org/10.61620/tfa.80

Anahtar Kelimeler:

masal, sözlü kültür, inisiyasyon ritüelleri, göstergebilim, sembolik antropoloji

Özet

Toplumsal belleğin sözlü geleneğe dayandığı toplumlarda masal, mitos ve epik gibi anlatılar yalnızca edebi ürünler değil; kozmogoniden toplumsal normlara, tarih anlatılarından etik modellere kadar uzanan kültürel bilginin taşıyıcılarıdır. Bu nedenle toplumsal sistemin sürekliliğine katkıda bulunan işlevsel yapılardır. Bu çalışmada, masalın toplumsal işlevi, metnin iç dinamiklerinden hareketle analiz edilmekte, inisiyasyon ritüelleriyle yapısal bağlantısı kurulmaktadır. Yöntem olarak, metin merkezli göstergebilimsel analizle masalın çok katmanlı anlam dünyası açığa çıkarılmakta; ardından bu katmanlar sembolik antropolojinin kavramsal çerçevesiyle yorumlanarak yeniden yapılandırılmaktadır. Böylece masalın sembollerle örülü diliyle ritüel formasyonların geçiş yapıları arasında kuramsal bağlantılar kurulmakta ve masalın sembolik işlevi açığa çıkarılmaktadır. Çalışma, sözlü anlatıların dönüşüm potansiyelini göstergebilimsel ve antropolojik yaklaşımlar arasındaki kuramsal etkileşim üzerinden ele almakta; gelecekte sosyal medya aracılığıyla yeniden görünür hâle gelen sözlü kültür görüngüsüne odaklanan disiplinlerarası çalışmalara kavramsal bir katkı sunmayı amaçlamaktadır.

Referanslar

Agizza, R. (2006). Antik Yunanda mitoloji: Masallar ve söylenceler. (çev. Z. İlkgelen). İstanbul: Arkeoloji ve Sanat.

And, M. (2007). Minyatürlerle Osmanlı-İslam mitologyası. İstanbul: YKY.

Applebaum, H. (1987). Symbolic and humanistic anthropoloy. Perspectives in Cultural Anthropology (ed. H. Applebaum). USA: State University of New York Press. p. 477-487.

Auslander, M. (2006) Rites of passage. Encyclopedia of Anthropology. (ed. H. James Birx). London: Sage Publications. p: 2022 -2024.

Bakhtin, M. (2001). Karnavaldan romana. (Der. S. Irzık; çev. C. Soydemir). İstanbul: Ayrıntı.

Barnard, A. (2018). Sosyal antropoloji ve insanın kökeni. (çev. M. Doğan). İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi.

Barnard, A. and J. Spencer. (1998). Rite of passage. Encyclopedia of Social and Cultural Anthropology. (ed. Barnard, A. and J. Spencer). London: Routledge. p. 489–490.

Barthes, R. (1990).Yazı ve yorum. (çev. Tahsin Yücel). İstanbul: Metis.

Bascom, W. R. (2003). Folklorun biçimleri: nesir anlatılar. (çev. R.N. Aktaş, B. Aktepe, B. Değer, A.Doğan, Y. Özay, K. Serdaroğlu), Halkbiliminde kuramlar ve yaklaşımlar. (yay.haz. G.Ö.Eker, M.Ekici, M.Ö. Oğuz, N.Özdemir). Ankara: Milli Folklor. s.468-505.

Bascom, W. R. (2007). Sözlü geleneğin (folklorun) dört işlevi. (Çev. A. Tansel), folklor/edebiyat, cilt: 13, sayı:52, s.7-28.

Baudrillard, J. (2006). Kusursuz cinayet. (Çev. N. Sevil). İstanbul: Ayrıntı.

Benjamin, W. (1995). Son bakışta aşk, Walter Benjamin’den seçme yazılar (yay.haz. N. Gürbilek), İstanbul: Metis.

Bloch, E. (2007). Umut ilkesi Cilt 1. (çev. T. Bora). İstanbul: İletişim.

Boratav, P.N. (1998). Zaman zaman içinde. İstanbul: Adam.

Braudel, F. (2004). Maddi uygarlık: Gündelik hayatın yapıları. (çev. M. A. Kılıçbay). Ankara: İmge.

Calvino, I. (2007). Amerika dersleri. (çev. K. Atakay). İstanbul: Yapı Kredi.

Campbell, J. (1995). İlkel mitoloji. (Çev. K. Emiroğlu). Ankara: İmge.

Canetti, E. (2003). Kitle ve iktidar. (çev. G. Aygen). İstanbul: Ayrıntı.

Caudwell, C. (1988). Yanılsama ve gerçeklik. (Çev. M. H. Doğan). İstanbul: Payel.

Christensen, B. (2003). Gollum’un ‘Hobbit’teki karakter değişimi. Tolkien’i anlamak. (ed. J. Lobdell) (çev. G. Ezber). İstanbul: Güncel. s. 23-44.

Claridge, J. (1971). Folk tales, myths and legends. Singapore: McGraw-Hill Far Eastern Publishers.

Dilman, E. (1961). Mitologyadan ünlü kişiler. İstanbul: Ataç.

Eco, U. (2017). Popüler roman kahramanları. (çev. K. Atakay). İstanbul: Alfa.

Eliade, M. (1991). Kutsal ve dindışı. (çev. M. A. Kılıçbay). Ankara: Gece Yayınları.

Eliade, M. (2002). Asya simyası. (çev. L. Arslan). İstanbul: Kabalcı.

Emiroğlu, K. (2003 a) İnsan. Antropoloji sözlüğü. (ed. K. Emiroğlu ve S. Aydın). Ankara: Bilim ve Sanat.s.426-428.

Emiroğlu, K. (2003 b) Ocak. Antropoloji sözlüğü. (ed. K. Emiroğlu ve S. Aydın), Ankara: Bilim ve Sanat.s.640-641.

Enriquez, E. (2004). Sürüden devlete. İstanbul: Ayrıntı.

Erginer, G. (1997). Kurban: Kurbanın kökenleri ve Anadolu’da kanlı kurban ritüelleri. İstanbul: YKY.

Eriksen, T.H. (2001). Small places, large ıssues: An introduction to social and cultural anthropology. London: Pluto Press.

Erkman, F. (1987) Göstergebilime giriş. İstanbul: Alan.

Estin, C. & H.Laporte. (2003). Yunan ve Roma mitolojisi.(çev. M. Eran). İstanbul: TÜBİTAK.

Frazer, J.G.(1991). Altın dal: Dinin ve folklorun kökenleri I. Cilt. (çev. M. H. Doğan). İstanbul: Payel.

Frazer, J.G.(1992).Altın Dal: Dinin ve folklorun kökenleri II. Cilt. (çev. M. H. Doğan). İstanbul: Payel.

Fromm, E. (1990). Rüyalar, masallar, mitoslar. (çev. A.Arıtan ve K.H. Ökten). İstanbul: Arıtan.

Granger, E. (1979). Mitoloji. (çev. Nurullah Ataç; sözlük ve dizin. M. Erim). İstanbul: Cem.

Güngören, A. (1993). Giriş. Din ve büyü (C. Lévi-Strauss), İstanbul: Yol. s.11-34.

Güngören, A. (1998). Cadıların günbatımı. İstanbul: Yol.

Hartog, F. (1997). Herodotos’un aynası. (çev. E. Özcan). Ankara: Dost.

Henderson, J.L. (2007). Modern insan ve mitler. İnsan ve sembolleri (ed. C.G.Jung) (çev. Ali Nahit Babaoğlu). İstanbul: OkuyanUs.s.106-157.

Jameson, F. (2008). Modernizm ideolojisi: Edebiyat yazıları. (çev. K. Atakay ve T. Birkan). İstanbul: Metis.

Jung, C.G. (2005). Dört arketip. (çev. Z. Aksu Yılmazer). İstanbul: Metis.

Kalafat, Y. (2008). Dedem Korkut yukarı eller. Ankara: Lalezar.

Lamb, R. (2006). Religious rituals. Encyclopedia of anthropology. (ed. H. James Birx). London: Sage Publications.p.2011-2014

Lem, S. (2000). Bilimkurgunun yapısal çözümlemesi üzerine. (çev. B. Çelik). Virgül Dergisi, Ocak 2000.s.52-55.

Levy-Bruhl, L. (2006). İlkel toplumlarda mistik deneyim ve simgeler. (çev. O. Adanır). Ankara: Doğu Batı.

Malinowski, B. (1998). İlkel toplum. (çev. H. Portakal). Ankara: Öteki.

McAdams, D.P. (1996).The stories we live by. New York: Guilford Pres.

Morris, B. (2004). Din üzerine antropolojik düşünceler: Bir giriş metni. (çev. T. Atay). Ankara: İmge.

Nişanyan,S. (2002).Sözlerin soyağacı. İstanbul: Adam.

Ong, W. J. (1995). Sözlü ve yazılı kültür: Sözün teknolojileşmesi. İstanbul: Metis.

Oskay, Ü. (2001). Yıkanmak istemeyen çocuklar olalım. İstanbul: YKY.

Örnek, S. V. (2000).Türk halkbilimi. Ankara: Kültür Bakanlığı.

Özbudun, S., Şafak, B. ve Altuntek, N.S. (2007). Antropoloji: Kuram ve kuramcılar. Ankara: Dipnot.

Propp, V.J. (1987). Masalların yapısı ve incelenmesi. (çev. H. Gümüş). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.

Propp, V.J. (1995). Olağanüstü Masalların Dönüşümleri. Yazın kuramı (der. T. Todorov) (çev. Mehmet Rifat-Sema Rifat). İstanbul: Yapı Kredi.s.201-224.

Rifat, M. (1982). Genel göstergebilim sorunları. İstanbul: Alaz.

Rifat, M. (2007). Metnin sesi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür.

Roux, J. P. (2000). Ateş: Türklerde ve Moğollarda ateş kültü. (çev. G. Yılmaz). Mitolojiler sözlüğü I. Cilt (ed. Y. Bonnefoy), Ankara: Dost.s.84-85.

Sanders, B. (1999). Öküzün A’sı. (çev. Ş. Tahir). İstanbul: Ayrıntı.

Saussure, F. (1985). Genel dilbilim dersleri. (çev. B. Vardar). Ankara: Birey ve Toplum.

Shepherd, Rowena&Rupert. (2002). 1000 Symbols, London: Thames &Hudson.

Spencer, J. (1998). Symbolic Anthropology. Encyclopedia of Social and Cultural Anthropology (ed. A.Barnard & J.Spencer). London&New York:Routledge.p.535-539.

Tomaşevski, B. (1995). Tema Örgüsü. Yazın kuramı. (der. T. Todorov-çev. Mehmet Rifat-Sema Rifat). İstanbul: Yapı Kredi.s.225-259.

Turner, V. W. (1968). Schism and continuity in an African society. Manchester: Manchester University Press.

Turner, V. W. (1970).The forest of symbols: Aspects of Ndembu ritual. New York: Cornell University Press.

Turner, V. W. (1996). Symbols in Ndembu Ritual. Anthropological Theory (ed. R. Jon McGee and Richard L.Warms). California : Mayfield Publishig Company.p. 441-458.

Turner, V. W. (1997). The ritual process. Chicago: Aldina Publishing Company.

Türkçe Sözlük (1988). Ankara: Türk Dil Kurumu.

Van Gennep, A. (2000). Folklor (çev. P. N. Boratav), Halk edebiyatı dersleri Eki, İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı.

Vassaf, G. (2008). Cehenneme övgü (çev. Z. Gencosman, Ö. Marda). İstanbul: İletişim.

Vietnam Masalları. (2000). (çev. T. Keşoğlu). Ankara: Doruk.

Vidal-Naquet, P. (2000). Oidipus. (çev. N. Çıka). Mitolojiler sözlüğü II. Cilt (ed. Y. Bonnefoy). Ankara: Dost.s.823-824.

Weiner, J.F. (1999). Myth and metaphor. Companion Encyclopedia of Anthropology (ed. Tim Ingold). London and NewYork: Routledge.p. 591-613.

Zimmer, H. (2004). Kral ve hortlak. (çev. İ. M. İyidoğan, ed. J. Campbell), İstanbul: Kabalcı.

Sözlü Anlatılar ve Ritüel Formasyonlar Arasında: Masal ve İnisiyasyonun Sembolik Antropolojik Analizi