Bu çalışmanın amacı zâkirlik geleneği içinde, kadın zâkirlerin yola hizmet
ederken yaşadıklarını, farkındalıklarını ve şehirleşmeyle gündeme gelen
değişimlerini anlamaya çalışmaktır. Zâkirlik; Alevilik inancındaki cem ritüeli
içinde önemli yere sahip 12 hizmetten biridir. Ritüelde zâkir, cemin yürütücüsü
olan dede kadar ön plandadır. Topluluğun, inancın yarattığı ortak duyguya
ulaşabilmesini sazıyla ve söylediği deyişler aracılığıyla sağlar. Uygulama dinî
öneminden başka sözlü kültür ürünlerinin aktarımına da hizmet eden bir
gelenektir. Çalışmada bu geleneğin kadın zâkirler tarafından daha aktif olarak
icra edildiğini görünür kılmak amaçlanmaktadır. Ayrıca günümüzde ritüelin ve
zâkirlik geleneğinin köy-kent, eski-yeni bağlamında uygulanma süreçlerindeki
değişimlere yer verilmiştir. Bu değişime tanıklık eden Türkan Akbıyık’ın süreçte
yaşadıklarını doğrudan aktarımı çalışmanın özgünlüğünü ortaya koymaktadır.
Çalışma metodolojisinde yazılı literatür kullanımının yanı sıra daha öncede
belirtildiği üzere kaynak kişi kullanımına gidilmiş ve kadın zâkir Türkan Akbıyık
ile yapılan yüz yüze görüşmeleri kapsayan; onun deneyim ve bilgilerini
paylaştığı veriler kullanılmıştır. Akbıyık bir ocak mensubu olması sebebiyle
önceki kuşaktan aktarılan bilgiye sahiptir. Zâkirlik geleneği, literatürde yüksek
lisans ve doktora tezlerine de konu olmuştur. Örneğin; Deniz Güneş’in, Tokat
Yöresi Alevi-Bektaşi İnancında Zakirlik Geleneği, Yayınlanmamış Doktora Tezi
ve Derya Ankışhan’ın, Zakirlik Geleneğinde Müzik ve Kadın Kimliği: Ankara
Merkez Örneği, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Bu tezlerde gelenek
müzikal açıdan değerlendirilmekle birlikte, Alevilik içinde yöresel olarak
uygulanışındaki farklılıklara yer verilmiştir. Alan çalışmalarından elde edilen
gözlemlerden oluşan yazılı kaynaklarda da gelenek hakkında bilgiye
ulaşılmaktadır fakat bu çalışmaların ana başlığında Alevilik içinde toplumsal
cinsiyet, Alevi kadınlar ya da bir Alevi ocağı özelindeki bilgiler ön plandadır.
Zâkirlik bu kaynaklarda alt başlık olarak bulunmaktadır. Elde ettiğimiz verilere
göre: İnsanların tanıdık oldukları küçük köy topluluklarından, değişik
yerlerinden gelen birbirine yabancı şehir topluluklarına, cemlerde ortak
duygular yaşama ihtiyaçlarına ve farklılaşmayla ilgili izlenimlere yer verilmiştir.
Şehirde hızlanan hayatın gelenekte uğrattığı değişime hem tanıklık eden hem
de sonraki kuşaklara aktarımını sağlayan kadın zâkir Türkan Akbıyık’ın
yaşadıkları paylaşılmıştır.